|
| ||
|
Mandaliczny rozwój centrum w poezji Gennadij Ajgiego: bezgraniczność jaźni i kosmifikacja wiersza O polilogicznym spojrzeniu literatury O mistycyzmie
W naszym kooperacyjnym, ”polilogicznym” projekcie o nazwie „Centrum z Peryferii”, słowa centrum i peryferie używane są przede wszystkim w obrębie historycznej, społecznej i politycznej ramy, gdzie centrum wyznacza autorytet, władzę oraz główny nurt mechanizmów kulturowych, podczas gdy peryferie odnoszą się do mniejszości i pozycji marginalnej. Ta powszechna interpretacja słów centrum i peryferia oraz historyczne ograniczenia naszego projektu (skupiającego się na środkowej części i drugiej połowie XX wieku) wydają się zawierać w sobie marginalizację mitycznego centrum, co jest typową cechą dominujących trendów współczesnej sztuki.
Dwa artykuły, które napisałam na potrzeby projektu są głównie próbą zintegrowania archetypowo–mitycznych asocjacji „centrum” i „peryferii” z historyczną i społeczną perspektywą projektu. W myśli mitycznej centrum reprezentuje te ponadczasowe, uniwersalne, enigmatyczne, ulotne i trans-świadome (lub „trans-świadome”) wymiary egzystencji i umysłu, które są osiągalne jedynie poprzez mistyczne doświadczenie obalającego się ego – świadomości, zważywszy na to, że peryferia (bądź to co na obwodzie) jest kojarzona z mnogością świata empirycznego, możliwego do percypowania dzięki zmysłom i usystematyzowana w ramach współrzędnych czasu, przestrzeni i logicznej przyczynowości. Mityczna interpretacja centrum i peryferii wyrasta z archetypowego centrum ludzkiej myśli, podczas gdy społeczno -historyczna interpretacja jest związana z (mitycznie zinterpretowaną) peryferią umysłu.
Zgodnie z (mitycznie peryferyjnym) punktem widzenia naszego projektu, percypujący percypuje siebie tak, aby znaleźć się na peryferiach, na pozycji marginalnej. Niemniej jednak mityczna perspektywa zawsze umieszcza percypującego w mitycznym centrum, jak każdy dom, świątynia, jurta i tym podobne są symbolem Axis Mundi, i na ogół mityczna myśl prowadzi kontemplatora do podejścia introspekcyjnego, ujawniając, że każdy człowiek jest mikrokosmosem.
W ramach mitycznej perspektywy archetypowe centrum (reprezentujące mistyczne objawienie sacrum) może zostać osiągnięte gdziekolwiek i o każdej porze, a mitycznie percypujący sam stanowi centrum, ciągle odkrywając na nowo, że to co w nim, wokół niego, co jest do powiedzenia, przewidzenia i zobaczenia, umysł i natura, światy wewnętrzne i zewnętrzne, mikrokosmos i makrokosmos są metaforycznie splecione w obrębie sieci unus mundus. Mój artykuł w pierwszym tomie omawia centrowertalną naturę poezji Gennadija Ajgiego, gdzie słowo „centrowertalny” jest używane w mityczno–archetypowym sensie, jako coś, co związane jest z uniwersalnymi i ponadczasowymi wymiarami istnienia i umysłu. Artykuł skupia się na poetyckiej rekonstrukcji progowej pozycji kosmogonii, mitologiczno–rytualne doświadczenia, które jest tradycyjnie symbolizowane przez osiągnięcie centrum psycho–kosmicznego mandali. Artykuł przedstawia zwięzłą wzmiankę o tym, w jaki sposób przybliżyć poezję Ajgiego w ramach szerszego, teoretycznego kontekstu trzech intertekstualności, które opierają się na semantycznej konwergencji idei Fryea i Bachtina (tekst literacki funkcjonuje jako anagogiczna monada). Ten teoretyczny kontekst jest omówiony bardziej szczegółowo w artykule pod tytułem „About the polilogic view of literature” [O polilogicznym spojrzeniu literatury], który napisałam do drugiego tomu ”The Centre from the Periphery” (Centrum z Peryferii). Ten artykuł jest zwięzłym szkicem mówiącym o tym, w jaki można połączyć 'przestrzenny' model trzech intertekstualności oraz ponaddialogiczną perspektywę naszego projektu w szerszy, intelektualny mechanizm teorii systemów dynamicznych. Artykuł omawia niektóre spośród głównych punktów związku, jaki zachodzi pomiędzy wspomnianymi literackimi metodami a nowym, intelektualnym paradygmatem. Punkty te można podsumować w następujący sposób: (1) Przesunięcie akcentu z badania właściwości fenomenu na badanie ich relacji. (2) System jako zintegrowana całość, której esencjonalne właściwości wyrastają ze związków pomiędzy jej komponentami, oraz zdolność do przystosowania „systemu” słowa do tekstu literackiego i intertekstualnych sieci tekstu literackiego. (3) Epistemiczna (odzwierciedlająca umysł) natura metody systemicznej. (4) Termin Arthura Koestlera holon (pod-system będący integralną częścią większego systemu, jednak sam w sobie stanowiący autonomiczną całość), który może zostać zaadaptowany na potrzeby teorii literackiej, aby pogodzić intertekstualne i strukturalistyczno–formalistyczne rozumienie natury tekstu literackiego. (5) Pojęcie systemicznych właściwości (właściwości pozwalające na to, aby byt został osiągnięty jako rezultat przynależności do części systemu), które także daje się zaadaptować na potrzeby studiów tekstów literackich i ich dialogów. (6) Mechanizm spontanicznej samo organizacji (autopoiesis), proces ciągłej zmiany i transformacji, które skutkują w oscylację lub dynamiczną równowagę pomiędzy porządkiem a nieporządkiem, nie niszcząc przy tym integralności systemu jako całości. W ramach struktury tej zasady dynamicznej stabilności, polemika pomiędzy organicyzmem a dekonstrukcją (reprezentująca dwa, pozornie sprzeczne punkty widzenia literatury) może znaleźć wspólne rozwiązanie. Dla potrzeb organicznej jedności może być postrzegana jako dynamiczny system, który stale się dekonstruuje i rekonstruuje, zachowując swą integralność. Ten mechanizm jest porównywalny do natury systemu autopoietic: nigdy nie jest kompletny, skończony, zdefiniowany, lub jest strukturą dającą się zdefiniować, która jest poniekąd spowodowana dynamiczną relacją jaka zachodzi pomiędzy częściami struktury, oraz częściami a całością. Istotą systemu jest fakt, że jest w ciągłym ruchu; może rozrastać się, zmieniać, rozwijać, jednak nie rozpada się; jej integralność zostaje zachowana.
(7) Jeśli ktoś zgodzi się z tym, że tekst literacki, sieć tekstu literackiego, funkcjonują jako dynamiczne, systemy autopoietic, to może stworzyć związek pomiędzy holistyczną hipotezą Gaia a archetypowym poglądem imaginacji, jako witalnej psycho-kosmicznej siły (Coleridge określa Imaginację jako „zasadniczy witalizm”, „życiową siłę”, wytwarzającą organiczne formy, które są charakteryzowane przez wewnętrzną dynamikę w obrębie jedności. Jest to porównywalne z poglądem o dynamicznej stabilności). Z taką reintegracją literatury w całość istnienia odnajdujemy siebie odkrywając na nowo archetypowe pojęcie unus mundus. A zatem zamykamy okrąg, który pojawia się, aby stać się antycznym modelem tekstualnej natury świata; oczywiście to świat, który został przeniesiony na płaszczyznę egzystencji poprzez nazwanie, przez siłę twórczego słowa.
Druga część tego artykułu ilustruje niektóre spośród powyższych teoretycznych koncepcji poprzez zwięzłe przedstawienie Ka [Ka] Roberto Calasso. W trzecim artykule zatytułowanym ˝O mistycyzme˝ kontynuowane jest badanie interakcji mistycznego centrum i peryferii przedstawionych w archetypicznym diagramie mandali. Artykuł koncentruje się na esencjonalnych cechach mandali, jej centryfugalnej a jednocześnie cenrtypetalnej dynamice, zasadzie porządkującej, według której centrum i peryferie zawierają siebie i reflektują na siebie. Ta wspólna gra jest jednym y ważniejszych aspektów doświadczenia mistycznego, które tak bardzo różni się od prostej wiary, że iluminacja mistyczna ma kontakt tylko z jednoczącym centrum. Pojawienie się pierwotnej jedności w wielości świata stworzonego jest jednym z objawień wizji mistycznej i można ją przedtsawić za pomocą symboli i metafor. Autorka artykułu krótko opisuje związek między percepcją mystyczną a środkami poetyckimi metafor i symboli. Te jednostki symbolizacji są najważniejszymi wcielencami wyobrażni, wyrażają niewyrażalne w swojej strukturze i semantyce przez mistyczną syntezę tożsamości i różnicy, materii i duszy, racjonalnego i irracjonalnego, konkretnego i abstrakcyjnego, realnego i nierealnego, światów wewnętrznych i zewnętrznych, ducha i przyrody oraz innych opozycji. Autorka artikułu powołuje się na współczesnych poetów mistycznych, Nicholasa Haggera i Kathleen Raine oraz przypomina czytelnikowi jedno z dawnych, zwięzłych sformułowań cudu mistycznego zawarte na samym początku Tao Te King. |
||
|
Kiadványunk felsőoktatási segédanyag, mely A Pécs / Sopiane Örökség Kht,a Pro Renovanda Cultura Hungariae Alapítvány „Klebelsberg Kunó Emlékére” Szakalapítványa,valamint A Pécs2010 Programtanács „Európa Kulturális Fővárosa - 2010” cím elérésére kiírt pályázatán megítélt Nívódíj segítségével, a kiadványhoz kötődő konferencia pedig a Pécsi Tudományegyetem Rektora, a Pécsi Tudományegyetem Bölcsészettudományi Karának Dékánja, a Modern Irodalomtörténeti és Irodalomelméleti Tanszék, a magyar szakos levelező képzés és a Liber-Arte Alapítvány által nyújtott támogatásokkal jöhetett csak létre. Segítségükért ezúton is köszönetet mondunk. |
||
Anita Klujber